دکتر عاطفه عابدینی، فوق‌تخصص بیماری‌های ریه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی می‌گوید: سینوس حفره‌ای پر از هوا و داخل جمجمه، پشت چشم و اطراف بینی است که وظیفه سبک نگه‌داشتن سر را برعهده دارد. سینوس پوشیده از مخاط تنفسی است که این مخاط در امتداد مخاط دستگاه تنفسی به راه هوایی ختم می‌شود. در سینوس سالم هیچ عامل بیماری‌زا، باکتری یا قارچ وجود ندارد. با توجه به اینکه مخاط پوشاننده بینی و سینوس در امتداد یکدیگر قرار دارند، سینوزیت، در زمان ابتلا، هم بینی و هم سینوس را درگیر می‌کند و تورم و التهاب مخاط پوشاننده سینوس را به همراه دارد، به همین دلیل به‌کاربردن واژه رینوسینوزیت به جای سینوزیت صحیح‌تر است. در سینوس در حالت معمول عامل بیماری‌زا وجود ندارد اما انسداد سینوس به هر دلیلی مثل دلایل آناتومیک یا ساختاری، انحراف دیواره بینی، خار استخوان‌بینی، پلیپ بینی و التهاب مجرای سینوس یا علل خودایمنی مانند بیماری‌های نادر از قبیل سارکوئیدوز، می‌تواند رخ دهد.

انواع سینوزیت

براساس علت به‌وجود آورنده سینوزیت، می‌توان آن را به‌ خودایمنی، آلرژیک و عفونی تقسیم کرد که سینوزیت عفونی خود شامل باکتریال، قارچی و ویروسی می‌شود. براساس دوره علائم، سینوزیت به 4دسته سینوزیت حاد (کمتر از 4هفته)، سینوزیت تحت حاد (بین 4تا 12هفته)، سینوزیت مزمن (بیشتر از 12هفته) و سینوزیت حاد مکرر تقسیم می‌شود. سینوزیت مکرر یعنی تکرار سینوزیت، بیش از 4بار در سال، به‌طوری که در فاصله بین حملات فرد هیچ‌گونه علامتی نداشته باشد.

علائم سینوزیت

به گفته دکتر اردا کیانی، فوق‌تخصص ریه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، تب، احساس درد و فشار درصورت، ترشح چرکی از بینی، ترشح پشت حلق، سرفه‌های مکرر، سنگینی سر، احساس ضعف و خستگی، از بین رفتن حس بویایی، درد دندان و‌ سرگیجه هنگام پایین آمدن از پله‌ها از علائم سینوزیت است. البته این نکته را هم باید درنظر داشت که وقتی فرد دو یا بیشتر از این علائم را به علاوه ترشح چرکی بینی داشته باشد، احتمال ابتلای فرد به سینوزیت حاد وجود دارد.

سینوزیت مزمن

سینوزیت مزمن باشدت کمتر رخ می‌دهد و معمولا حدود 3‌ماه طول می‌کشد. درمان سینوزیت مزمن مشکل‌تر است چراکه نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت دارد. حدود نیم تا 2درصد موارد سینوزیت حاد به سینوزیت مزمن تبدیل می‌شود.

سینوزیت حاد

کیانی، می‌گوید: سینوزیت حاد معمولا به‌دنبال سرما خوردگی معمولی بروز می‌کند و اغلب 5تا 7روز بعد از سرماخوردگی رخ می‌دهد.

سینوزیت حاد به‌علت عوامل ویروسی و به‌دنبال ویروس سرماخوردگی بروز می‌کند. وقتی علائم آبریزش بینی بیش از 7تا 10روز طول بکشد، تب مداوم شود ‌ترشحات‌ چرکی پشت حلق وجود داشته باشد باید به سینوزیت حاد مشکوک شد. سینوزیت حاد معمولا با استفاده از تب‌بر، داروی ضد‌احتقان بینی، تخلیه ترشحات بینی، استفاده از بخور گرم، شست‌و‌شوی بینی و ته‌گلو، استفاده از مایع فراوان به‌منظور داشتن ترشحات رقیق و داروی خلط‌آور قابل کنترل است.

سینوزیت ویروسی

در سینوزیت ویروسی، معمولا ترشحات رقیق و روشن و در سینوزیت مزمن ترشحات به‌صورت غلیظ و سبز یا زرد تیره است.

بررسی‌های لازم برای سینوزیت مزمن

درصورت ابتلای افراد به سینوزیت مزمن، معمولا بررسی‌های مختلف صورت می‌گیرد. کشت مخاط بینی، سیتولوژی بینی، بررسی تست ایدز، بررسی تست کلر عرق و ارزیابی آلرژیک ازجمله بررسی‌هایی است که برای درمان سینوزیت انجام می‌شود.

توصیه‌های کاربردی

به گفته دکتر عاطفه عابدینی، تخلیه مناسب ترشحات، مصرف فراوان آب برای داشتن ترشحات رقیق، آنتی‌بیوتیک مناسب با نظر پزشک و استفاده از کورتون موضعی به‌صورت اسپری و داروی ضد‌التهاب و بخور گرم برای تخلیه ترشحات، شست‌و‌شو با سرم نمکی (مخلوط نمک و آب جوشیده) استفاده از روش‌های دیگر با استفاده از مواد رقیق‌کننده خلط به‌صورت خوراکی، مصرف داروی بروم هگزین و... اغلب برای کاهش درد سینوزیت یاری‌کننده است.

آنتی‌بیوتیک و سینوزیت

دکتر عابدینی معتقد است که مصرف آنتی‌بیوتیک معمولا در سینوزیت حاد توصیه نمی‌شود چراکه سبب جایگزینی میکروب‌های مقاوم در سینوس می‌شود و این میکروب‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ مناسب نشان نمی‌دهند و حتی سبب مزمن‌شدن سینوزیت هم می‌شوند.

در چه مواردی آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود

تب بالای 39درجه، درد و تورم اطراف چشم، طول کشیدن علائم سینوزیت بیش از 10روز، سردرد شدید و ظاهرشدن آبسه ازجمله علائمی هستند که مصرف آنتی‌بیوتیک برای بیماران توصیه می‌شوند.

شرط انجام عمل جراحی برای سینوزیت

دکتر کیانی می‌گوید: در مواردی که آنتی‌بیوتیک و سایر داروها در بازکردن سینوس مؤثر نباشد و فرد پلیپ یا انحراف بینی داشته باشد که منجر به انسداد مجاری سینوس و سینوزیت مکرر شود ‌. انجام عمل برای سینوزیت لازم است. البته باید به این نکته توجه داشت که هرگونه انحراف بینی هم نیاز به عمل جراحی ندارد بلکه انحراف بینی‌ای نیاز به عمل جراحی دارد که سبب انسداد خروجی سینوس شده باشد.

استفاده از اسپری‌های ضد‌احتقان به‌مدت 3تا 5روز مفید است و البته استفاده طولانی‌مدت از آن خطر ازبین بردن مخاط سالم تنفسی و نیز مخاط بینی را به همراه خواهد داشت.

واکسیناسیون و سینوزیت

این متخصص در پاسخ به اینکه چه افرادی نیاز به تزریق واکسیناسیون دارند؟ اظهار می‌دارد: واکسیناسیون در افراد مبتلا به آلرژی که به‌رغم درمان همچنان از علائم شدید سینوزیت رنج می‌برند و احتیاج به کورتون خوراکی یا تزریق دارند، پیشنهاد می‌شود.

آلرژی و سینوزیت

پزشکان معتقدند چون در اطفال و بزرگسالانی که آلرژی دارند به‌دلیل آلرژی سینوزیت‌های مکرر پیش می‌آید، این گروه بهتر است از خوردن غذاهایی که منجر به آلرژی می‌شود مثل بادام‌زمینی و شکلات خودداری کنند. علاوه براین، استفاده از فیلترهای تصفیه هوا در منزل و شست‌و‌شوی ملافه با آب داغ، به‌خصوص برای اطفال کمک‌کننده است. از سوی دیگر، خانواده‌هایی که کودک آلرژیک دارند باید از نگهداری حیوانات خانگی، به‌ویژه حیواناتی که ریزش مو دارند، خودداری کنند.

پیشگیری از سینوزیت

به گفته دکتر عابدینی برای پیشگیری از سینوزیت استفاده از مایعات فراوان در طول فصل سرما، مصرف میوه و سبزیجات تازه به‌منظور حفظ سیستم ایمنی بدن، عدم‌استعمال یا قطع سیگار و یا مواد‌مخدر، برطرف‌کردن مشکلات ساختمانی دستگاه تنفسی فوقانی مانند انحراف و پلیپ بینی ‌ لازم است.

تشخیص سینوزیت

تشخیص سینوزیت براساس شرح حال و معاینه دقیق، بررسی رادیولوژیک، سی‌تی‌اسکن یا‌ ام‌آرآی صورت می‌گیرد و معمولا گرافی ساده در تشخیص سینوزیت، کمک چندانی نخواهد کرد. 40تا 50درصد موارد آسم با سینوزیت همراه است. در بسیاری از موارد تشخیص سینوزیت نیاز به بررسی‌های خاص دارد.

احتمال ابتلا به سینوزیت

نقص دستگاه سیستم ایمنی، بیماری ایدز، گرایش به مصرف دخانیات، بیماری فیبروزکیستیک (بیماری‌ای که حرکت مژک‌های مخاط تنفسی را مختل می‌کند) قرار گرفتن در ارتفاع، شنا و شیرجه در آب ازجمله مواردی هستند که احتمال ابتلا به سینوزیت را در افراد افزایش می‌دهند.